Κρίση χρέους ή κρίση αξιοπιστίας; (EL)

Μπορεί να έχουμε το υψηλότερο ποσοστό χρέους/ΑΕΠ στην Ευροζώνη, δεν έχουμε όμως και το υψηλότερο ποσοστό χρέους/ΑΕΠ στον κόσμο. Με ποσοστό 230% η Ιαπωνία κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ.

Γιατί όμως η Ιαπωνία είναι επενδυτικός προορισμός με πιστοληπτική ικανότητα ΑΑ ενώ η Ελλάδα δεν μπορεί να ελκύσει επενδύσεις;

Για να απαντήσουμε αυτό το ερώτημα πρέπει να εξετάσουμε με τι κριτήρια γίνονται οι επενδύσεις. Έτσι όπως γνωρίζουμε ότι οι τουρίστες το καλοκαίρι πάνε ως επί τω πλείστον στις παραλίες, οι οικονομολόγοι γνωρίζουμε ότι επενδύσεις πάνε ως επί τω πλείστον στους ασφαλείς προορισμούς. Ο μεγαλύτερος τρόμος του επενδυτή είναι να χάσει το κεφάλαιό του, γιατί αυτό και μόνο αυτό θα του εγγυηθεί το μελλοντικό του εισόδημα. Έτσι προσπαθεί να μεγιστοποιήσει την απόδοσή του, διατηρώντας όμως το κεφάλαιό του εγγυημένο.

Αυτό το προφανές δεδομένο οδηγεί στην διαπίστωση ότι οι επενδύσεις ελκύονται μόνο από αξιόπιστες επενδυτικές προτάσεις, έτσι όπως οι παραθεριστές ελκύονται από καθαρές παραλίες. Όταν διαμαρτυρόμαστε λοιπόν ότι οι ευκαιρίες επένδυσης στην Ελλάδα όπως π.χ. τα αεροδρόμια, οι αυτοκινητόδρομοι ή το οικόπεδο του Ελληνικού, δεν αποτιμώνται στο ύψος που θα έπρεπε, θα πρέπει να εξετάσουμε αν αυτές οι επενδυτικές ευκαιρίες προσφέρουν αξιπιστία και όχι μόνο αν προσφέρουν κέρδος. Και τι σημαίνει αξιοπιστία; Σημαίνει ότι αυτό το οποίο υποσχόμαστε είναι άξιο πίστης. Στις επενδύσεις σημαίνει οτι η απόδοση η οποία προβλέπεται θα είναι και η απόδοση την οποία όντως θα έχει η επένδυση. Στο επίπεδο της αξιοπιστίας βρίσκεται και η βασική μας διαφορά με την Ιαπωνία.

Στην Ιαπωνία όταν ένα τρένο αναγράφει την ώρα άφιξης, αυτό πραγματικά φτάνει την ώρα που υπόσχεται οτι θα φτάσει. Πρόσφατα οι Ιαπωνικοί σιδηρόδρομοι ανακοίνωσαν ότι η μέση καθυστέρηση άφιξης των τρένων μακράς απόστασης Shinkansen τα τελευταία πενήντα χρόνια ήταν 54 δευτερόλεπτα. Επίσης στην Ιαπωνία εάν ένα τρένο καθυστερήσει πάνω από πέντε λεπτά οι επιβάτες δικαιούνται να λάβουν ένα πιστοποιητικό καθυστέρησης για να το χρησιμοποιήσουν στην εργασία τους αφού και αυτοί είναι υποχρεωμένοι να είναι στην ώρα τους σε επίπεδο δευτερολέπτου.

Στην Ελλάδα όταν τα ακούμε αυτά γελάμε, γιατί ακούγονται σαν ιστορίες από άλλο πλανήτη, τελείως μακρινές από εμάς. Στην χώρα μας καθυστερούν όχι μόνο τα τρένα και τα λεωφορεία αλλά τα ραντεβού, οι πληρωμές, οι αποφάσεις των δικαστηρίων, οι δημόσιοι φορείς και το ταχυδρομείο. Επειδή η καθυστέρηση στην Ελλάδα συνηθίζεται, δεν διαμαρτύρεται κανείς (ωχ αδερφέ, πως κάνεις έτσι για δέκα λεπτά που άργησα να έρθω, ή μια μέρα που καθυστέρησα να πληρώσω κλπ). Έτσι όπως η καθυστέρηση είναι αθέτηση της υπόσχεσής μας να εκτελέσουμε ένα έργο ακριβώς στην ώρα που το υποσχόμαστε, παρομοίως και οι λοιπές μας υποσχέσεις έχουν ισχύ μόνο στο περίπου. Έτσι οι υποσχέσεις μας δεν είναι άξιες πίστης. Η έλλειψη αξιοπιστίας είναι θέμα κουλτούρας.

Έχοντας παντρευτεί Γιαπωνέζα, ένιωσα στην αρχή πολύ ξένος με την κουλτούρα τους. Στην εταιρεία της όλοι οι υπάλληλοι ξεκινάνε την εργασία τους στι 9:30πμ και όλοι είναι στο γραφείο τουλάχιστον δεκαπέντε λεπτά νωρίτερα ώστε να μην υπάρχει η πιθανότητα να αργήσουν. Η γυναίκα μου είναι στο γραφείο είκοσι λεπτά νωρίτερα ενώ οι περισσότεροι συνάδελφοί της είναι εκεί μισή ώρα πιο πριν. Όταν συναντιέται με τις φίλες της πάει πάντα 15 λεπτά νωρίτερα για να μην υπάρχει περίπτωση να αργήσει στο ραντεβού της. Όταν στείλαμε τα προσκλητήρια γάμου με το ταχυδρομείο από την Ευρώπη, αυτά φτάσανε στην Ιαπωνία μέσα σε μια εβδομάδα, ενώ στην Ελλάδα μέσα σε τρεις εβδομάδες.

Είναι λοιπόν το πρόβλημά μας το υψηλό μας χρέος; Αν ήταν τότε η Ιαπωνία θα έπρεπε και εκείνη να έχει πρόβλημα. Κι όμως με αυτό το χρέος ρεκόρ η Ιαπωνία ανήκει στις 7 ισχυρότερες οικονομίες του κόσμου, το γνωστό G7 group.

Στο βιβλίο μου "The Greek Tragedy - The European financial crisis in simple words" γράφω ότι στην Ελλάδα καταναλώνουμε πολλά εισαγόμενα προϊόντα (αυτοκίνητα, φάρμακα κλπ) για τις ελιές που εξάγουμε. Και αυτό είναι αλήθεια. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (πόσα χρήματα φεύγουν από την χώρα μείον πόσα χρήματα μπαίνουν) δεν έχει υπάρξει ποτέ πλεονασματικό από το 1974 που υπάρχουν στατιστικά στοιχεία μέχρι σήμερα. Το αντίθετο συμβαίνει με την Ιαπωνία όπου τις περισσότερες χρονιές το ισοζύγιο ήταν πλεονασματικό. Αυτό σημαίνει ότι ενώ η Ιαπωνία λαμβάνει χρήματα για κατανάλωση των αγαθών της και επενδύσεις στην χώρα της, η Ελλάδα ξοδεύει χρήματα για κατανάλωση αγαθών και επενδύσεις σε άλλες χώρες (μετοχές, ομόλογα, καταθέσεις κ.λπ.).

Αυτή είναι και η ειδοποιός διαφορά που κατά τη γνώμη μου ευθύνεται για την κρίση. Αντί να κοιτάμε πως θα περικόψουμε τα έξοδα του κράτους κλείνοντας την ΕΡΤ και πως θα αυξήσουμε τα έσοδα με αυξήσεις στον ΦΠΑ πρέπει να δούμε πως θα αυξήσουμε τις επενδύσεις στη χώρα μας ώστε το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών να γίνει πλεονασματικό και σαν χώρα να λαμβάνουμε χρήματα από το εξωτερικό αντί να ξοδεύουμε. Μόνο με τον ισοσκελισμό κρατικών εσόδων - εξόδων και χωρίς επενδύσεις δεν θα καταφέρουμε να αποπληρώσουμε το χρέος και να λύσουμε το πρόβλημά μας. Μόνο με νέες επενδύσεις θα αυξηθεί το ΑΕΠ και θα καταφέρουμε να βγούμε ξανά στις αγορές. Και μιας και οι επενδύσεις αγαπάνε την αξιοπιστία όπως ο παραθεριστής την καθαρή θάλασσα, πρέπει να δούμε πως εμείς θα γίνουμε πιο αξιόπιστοι ώστε και οι επενδυτές να μας αγαπήσουν.

Η αξιοπιστία ως έννοια είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης συμπεριφοράς και ως τέτοιο είναι ένας συνδυασμός συνειδητής (αποφασίζω να είμαι αξιόπιστος) και ασυνείδητης συμπεριφοράς (συνηθίζω να είμαι αξιόπιστος χωρίς να το σκέφτομαι). Εάν αποφασίσουμε συνειδητά να είμαστε αξιόπιστοι και επαναλάβουμε αρκετά αυτή την συμπεριφορά τότε η αξιοπιστία θα περάσει στο υποσυνείδητό μας και θα είμαστε σε γενικές γραμμές αξιόπιστοι σε όλες τις πτυχές της ζωής μας χωρίς να το σκεφτόμαστε. Αυτό παρεπιπτόντως συμβαίνει και με την αναξιοπιστία σήμερα στην Ελλάδα, γι' αυτό λέμε και ότι η αναξιοπιστία είναι μέρος της κουλτούρας μας. Είναι δηλαδή περασμένη στο υποσεινήδητό μας γι' αυτό και την εχουμε συνηθίσει και δεν διαμαρτυρόμαστε.

Αν λοιπόν γίνουμε γενικώς αξιόπιστοι, δηλαδή εφαρμόζουμε επακριβώς αυτά που λέμε τόσο στον προσωπικό όσο και στον επαγγελματικό τομέα, τότε θα είμαστε και πιο ελκυστικοί σαν επενδυτικός προορισμός. Οι επιχειρήσεις μας θα έχουν μεγαλύτερη αξία, η γή μας θα αποτιμάται περισσότερο και ακολούθως οι δημόσιες επιχειρήσεις θα μπορούν να "πιάσουν" καλύτερη τιμή στην αγορά. Σίγουρα ένα μεγάλο μέρος της έλλειψης αξιοπιστίας μπορεί να αποδοθεί στο δημόσιο, όμως το να κατηγορούμε τους άλλους δεν είναι ποτέ αποδοτικό. Είναι καλό να αρχίζουμε πάντα από τον εαυτό μας και να δίνουμε το καλό παράδειγμα και έτσι σιγά σιγά θα αλλάξουν και οι άλλοι γύρω μας και κατά συνέπεια και το δημόσιο, αφού το δημόσιο δεν είναι τίποτα άλλο από την συγκέντρωση πολλών από εμάς.

Γινόμαστε πιο αξιόπιστοι αν συνειδητά αλλάξουμε την συμπεριφορά μας και σταματήσουμε να ανεχόμαστε την αναξιοπιστία των άλλων. Πρέπει να είμαστε σκληροί τόσο με τον εαυτό μας όσο και με τους άλλους. Μια τεχνική που αναπτύχθηκε για αυτό τον λόγο από τον Sakichi Toyota για την βελτίωση της αξιοπιστίας των αυτοκινήτων του ήταν η προσπάθεια εύρεσης της πραγματικής αιτίας της αναξιοπιστίας (στην περίπτωσή του για ένα αυτοκίνητο) ερευνώντας τον λόγο σε πέντε διαφορετικά αιτιολογικά επίπεδα. Έτσι έβρισκε την πραγματική αιτία και μπορούσε να την διορθώσει με τέτοιο τρόπο ώστε να μην ξανασυμβεί ποτέ. Ένα παράδειγμα από τα δικά μας δεδομένα θα ήταν το εξής:

- Δεν πλήρωσα τον προμηθευτή μου στην ώρα του. Γιατί;
- Επειδή δεν με πλήρωσε ο πελάτης μου στην ώρα του αυτό το μήνα. Γιατί;
- Επειδή αυτός ο πελάτης γενικά δεν πληρώνει στην ώρα του. Γιατί;
- Επειδή δεν τον διάλεξε προσεκτικά ο πωλητής της εταιρείας μου. Γιατί;
- Επειδή το bonus του πωλητή βασίζεται μόνο στο ύψος των συμβολαίων που φέρνει.

Επομένως για να μπορώ να πληρώσω τους προμηθευτές μου στην ώρα τους και να γίνω πιο αξιόπιστος θα μπορούσα να κοιτάξω τι μεταβολές μπορώ να κάνω στο σύστημα bonus των πωλητών.

Είναι στο χέρι μας λοιπόν να γίνουμε πιο αξιόπιστοι σαν Έλληνες, ο καθένας μεμονωμένα βέβαια και έπειτα κοινωνικά. Αν γίνουμε πιο αξιόπιστοι στην προσωπική μας ζωή θα είμαστε πιο αξιόπιστοι και στην επαγγελματική μας ζωή γιατί η αξιοπιστία θα μας γίνει συνήθεια. Και έτσι όπως όταν πάμε σε μια παραλία που έχει σκουπίδια φεύγουμε απο κει και πάμε στην επόμενη έτσι θα φεύγουμε και απο αναξιόπιστα άτομα και θα πάμε στα επόμενα.

Ας σκεφτούμε λοιπόν ξανά την κουλτούρα μας. Ας δούμε την κρίση με άλλο μάτι, γιατί η κρίση μας είναι πιο πολύ κρίση αξιοπιστίας παρά κρίση χρέους. Αν είχαμε επενδύσεις θα είχαμε ανάπτυξη, απασχόληση, πλεονασματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και πιστοληπτική ικανότητα. Αξιόπιστα κράτη έχουν επενδύσεις. Αξιόπιστες επιχειρήσεις βρίσκουν κεφάλαια. Αξιόπιστες ιδέες υλοποιούνται. Αξιόπιστες χώρες δεν υποφέρουν από το χρέος τους.

A third, irrational, bailout of Greece (EN)

As the talks in European countries and Greece are finalizing a third bailout of 85bn Euros, my reader's eye was caught by the following confession of our former finance minister, Yannis Varoufakis:

"There is something called the Hellenic Financial Stability Facility, which is an offshoot of the European Financial Stability Facility [EFSF]. This is a fund that contained initially €50 billion – by the time I took over it was €11 billion – for the purpose of recapitalising the Greek banks.
[...]
I discovered at some point that the law that constituted the EFSF allowed me one power, and that was to determine the salary of these people. I realised that the salaries of these functionaries were monstrous by Greek standards. In a country with so much hunger and where the minimum wage has fallen to €520 a month, these people were making something like €18,000 a month.
So I decided, since I had the power, I would exercise that power. I used a really simple rule. Pensions and salaries have fallen by an average of 40% since the beginning of the crisis. I issued a ministerial decree by which I reduced the salaries of these functionaries by 40%. Still a huge salary, still a huge salary. You know what happened? I got a letter from the Troika, saying that my decision has been overruled as it was insufficiently explained."

Source: https://www.themonthly.com.au/issue/2015/august/1438351200/christos-tsiolkas/greek-tragedy

This confession of Yannis Varoufakis strengthened my opinion that I stated in my book "The Greek Tragedy", that "these people were not capable of saving our country".

Today the Greek parliament will vote on 57 new measures for the economy, most of them leading to a further contraction of the economy.

Here are some of the most obvious examples:

- Increase of the tax percentage of low incomes (below 12000 Euros per year) from 11% to 15%

My opinion: Increasing the taxation of the poor hurts the economy more than it helps. Taxation is a way to transfer money from the rich to the poor and taxing the poor is misusing one of the main tools of stability in capitalism. Especially when these taxes are used for bank rescues, the tax money flows from the poor people to the already wealthy international funds. This is a clear path to an increase in poverty in the future and of course social unrest. In any case poverty does not affect the rich classes, but the middle and lower class, which are a majority and therefore can cause political instability.

- Gradual cancellation of the preferential tax treatment of shipping companies

My opinion: Shipping, tourism and agriculture are the main business sectors that are left in Greece. They are the only ones that can trigger the much needed GDP growth. Increases in corporate taxation can lead businesses to flee abroad in our today's world open economic area. Especially shipping companies can be based anywhere since the boats are based on the sea and not on the land of a specific country. This is why Greece has a special tax treatment of shipping companies, in order to have them taxed in Greece instead of losing their entire tax income to another country.

- Increase of taxation in heating oil (about 0,35 Euros per liter)

My opinion: Heating oil is essential for the winter months in Greece. Taxation of oil is already high and most of the oil price consists out of taxes. A past increase of the price of heating oil has proved ineffective: People stopped buying it and instead were burning wood in fireplaces and ovens to warm up their houses. Since cheap wood ovens do not have proper filtering this practice caused massive pollution in Athens in 2013. In addition the total tax income of heating oil on that year fell by 400 million Euros, despite the higher tax percentages. This measure was a failure and it will be no different now.

It is very notable that most of those 57 new measures target to increase the income of the government. Very few target to reduce the expenses such as the following measure:

- Decrease in annual military spending by 100 million Euros

My opinion: This is nonsense. 100 million Euros is too low of an amount to be mentioned. The current military spending is 3.300 million Euros.

Just as it is revealed in the article I quote above, the target of troika all these years has been to increase revenue but not to cut spending. This practice, as I outline in my book, is leading to a shrinkage of the economy, which is not what is needed for the debt to be repaid. A growth of the economy is needed so that the debt can be made more viable as a percentage of the GDP. Since the measures have started in 2010, the debt to GDP ratio has risen from 112,9% in 2009 to 177,1% in 2015, not because of an increase in debt itself, but mainly because of a decrease in the GDP amount. Had the GDP remained the same as in 2009, then the debt/GDP ratio would be about 131% of the GDP instead of the current 177,1%.

It is clear that the measures needed for the debt to be repaid should target an increase of GDP and not an increase of revenues. It has been proven by the results of the financial policy of the last years in Greece that an increase of revenues through higher taxation damages GDP growth. Thus the revenue increase can only be short-lived, since tax revenues depend on the GDP.

The third bailout measures -to be voted this week- again target a short-lived increase of revenues. GDP is again predicted to fall. The European governments are asked to give further loans from their own budgets in the black hole of the Greek debt. This will not only hurt Greece but the entire European region. Those funds will be entirely lost in a non-viable debt. Even the IMF is not willing to back this action, since it states that the measures planned will not lead to an increased viability of the Greek debt.

My proposal is clear: If Europe wants to help Greece and itself, it should not give those funds, definitely not on condition of austerity measures. The hole is getting bigger and Europe will fall in it. A default of one country now is a lot more manageable for Europe as the same default after 10 years. Political stability cannot be guaranteed in a country with more than 25% unemployment. The same counts for Spain.

In my book "The Greek Tragedy" I propose measures to get Greece out of the crisis and the the GDP growing again. Those measures are some among hundreds of different possibilities that target GDP growth.

Modest GDP growth, sustainable unemployment rates and low inflation is the only way for any country to succeed in today's capitalism. It is no different for Greece.